Tek Sağlık Yaklaşımı ve Gıda Güvenliği

Tek Sağlık; halk sağlığı, gıda ve beslenme güvenliği, sürdürülebilir ekosistemler ve adil ticaretin kolaylaştırılması amacıyla Hayvan-İnsan-Bitki-Çevre ara yüzlerinde sağlık tehditlerini azaltmak ve önlemek için bütünleşmiş bir yaklaşımdır.

Hızlı nüfus artışı, küreselleşme ve çevresel bozulma ile sağlık tehditleri daha karmaşık hale geldi. Bunun çözümü ise tek bir sektör ve tek bir uzmanlık alanı tarafından bulunamaz. İşte Tek Sağlık yaklaşımı, insan sağlığı, hayvan sağlığı ve gıda güvenliği ile ilgilenen uzmanların koordinasyonu, iletişimi ve işbirliğine dayalı eylemlerle etkili bir şekilde problemlerin çözülebileceği ve bu çözümlerin de sürdürülebilir olabileceği fikrinden yararlanmaktadır. Hastalık teşhisi, gözetim ve kontrol, mevcut ve ortaya çıkan hastalıklar, zoonozlarla mücadele, antimikrobiyal direnç, gıda güvenliğiyle ilgili bazı temel konular, çevre sağlığı ve çevrenin korunması ile ilgili sorunlar Tek Sağlık yaklaşımının ilgilendiği alanlardır. Aşağıda ki görsel üzerinde Tek Sağlık yaklaşımının ilgilendiği alanları ve birbirleriyle bağlantılarını tek şemsiye altında görebilirsiniz.

Kaynak: www.onehealthinitiative.com/about

İnsan nüfusu ve ülkeler arasındaki hareketler artmaya devam ettikçe, insan, hayvan ve ekosistem arasındaki bağlantı daha önemli hale geliyor. Gıdaya olan talep artmakta ve bağlantılı olarak gıda sağlamak için hayvansal üretim de artmaktadır. Aynı zamanda da insan-hayvan arasındaki her biri diğerinin psikolojik ve fizyolojik durumunu etkileyen bağ ve dinamik ilişki de büyümektedir. Tüm bunlar, yeni virüslere, bakterilere ve diğer hastalığa neden olan patojenlere daha fazla maruz kalmaya sebep olabilmektedir.

Ekosistem sağlığı, kara ve deniz dünyasının canlı ve cansız bileşenlerinin sağlığını içerir. İnsan nüfusu ve hayvan üretimindeki artışla birlikte, ormansızlaşma ve yanlış tarım uygulamaları da dahil olmak üzere iklim ve arazi kullanımında değişiklikler yaşanmaktadır. Ayrıca kişisel bakım ürünleri ve ilaçlarla ekosistem kirlenmektedir. Bu tür değişiklikler ve kirlenme; insan ve hayvan sağlığı üzerinde oluşturduğu olumsuz etkilerle ekolojik dengenin bozulmasına neden olmaktadır.

Antimikrobiyal direnç (AMR); ülkeler ve birçok sektör için geniş bir endişe kaynağı olan, büyüyen bir halk sağlığı tehtididir. Çoğu insan ve hayvanlarda hastalıklara neden olabilen, geniş bir bakteri yelpazesini etkileyen, çeşitli direnç mekanizmalarını içerir. AMR, sağlık hizmetlerinde daha yüksek maliyetlere, tedavilerin başarısız olmasına ve ölümlere neden olmuştur.

Zoonozlar; omurgalı hayvanlar ve insanlar arasında doğal olarak bulaşan hastalıklar ve enfeksiyonlardır. Gıda kaynaklı hastalıkların önlenmesi, dünya çapında önemli bir morbidite ve mortalite nedeni olduğundan gıda güvenliğinin çok önemli bir parçasıdır. Gıda kaynaklı zoonozların önlenmesi; gıdanın üretildiği yerde yani çiftlikte ve gıdanın tüketildiği yerde yani masada başlar. Çünkü sürecin farklı aşamalarında kontaminasyon meydana gelebilir. Gıda amaçlı hayvan yetiştirilen çiftlikte hayvan hastalıklarının gözetimi, önlenmesi ve kontrolü yapılmalıdır. Veteriner ilaçlarının güvenli ve meşru kullanımı sağlanmalıdır. Çiftlik düzeyinde, Veterinerlik Mesleği, küresel hastalık verileri paylaşımı, hastalıkların önlenmesi ve kontrolü, salgın yönetimi, ekonomik kayıpların azaltılması ve daha pek çok konuda önemli bir rol oynar. Hayvanların sağlığının yanı sıra çevre de tüketicilerin sağlığı ile ilgilidir. Çiftlikteki kirleticiler gıda hayvanları tarafından yenilebilir, gıda ürünlerinin güvenliği ve kalitesi tehlikeye girebilir.

Günümüzde mikroplar, kuluçka dönemlerinden daha hızlı şekilde dünyayı dolaşabilirler. Mevcut bulaşma çağı ve ortaya çıkma hızı; değişen ekosistemler, riskli insan davranışı, yoksulluk, seyahat, ticaret, küreselleşme, nüfus artışı ile bağlantılı olarak daha da hızlanıyor. Ayrıca tür hatlarını geçmeleri, antimikrobiyal ajanlara dirençli olmaları, uyum sağlamaları, kendilerini değiştirmeleri ve yeni nişler bulmaları yeni hastalıkların ortaya çıkması için fırsatlar sunuyor. Son dönemde yaşadığımız pandemiye sebep olan COVİD-19 virüsü daha önce de salgına neden olan bir virüs ailesinden gelmektedir. Tek Sağlık Yaklaşımı üzerine çalışmalar hızlandırılmazsa ilerleyen zamanda başka bir isimle anılacak yeni virüs türlerinin ortaya çıkması da kaçınılmaz olacaktır.

Mikroplar, sadece hayatta kalma ve çoğalma ortamı aradıkları için, insan-hayvan-bitki türleri arasında nadiren ayrım yaparlar. Hastalık bulaşması için potansiyel bir araç olan gıda, bu karmaşık sisteme yerleştirilmiştir. Gıda Güvenliği giderek artan bir önem kazanmış ve kritik bir halk sağlığı zorunluluğu haline gelmiştir. Aynı şekilde Veterinerlik Mesleği ve hayvan sağlığı da son derece önemlidir. Veterinerlik Mesleği ve hayvan sağlığı ile halk sağlığı arasındaki yapay ayrım, Tek Sağlık Yaklaşımının kabul edilmesinin önündeki kritik bir engeldir.

Artık tek bir sağlık alanına veya herhangi bir tekil sorgulamaya odaklanılmamalıdır. Yeni düşünme yollarına, zorlu zamanlarımıza uyan yeni fikirlere ve yönergelere açık olunmalıdır.

Sağlıklı ve güvenli çalışmalar dilerim.