Stres Kontrolü

Günümüzde insanların imkanları geçmişe nazaran oldukça arttı. Bu artışa paralel olarak mutluluk, hayattan alınan haz, beklentiler aynı paralellikte artış göstermedi. İnsanlar geçmişte çok fazla değerlere sahip değillerdi; fakat sahip olduklarının kıymetini biliyorlar ve stresten korunmayı başarıyorlardı.

Çalışma koşullarının daha modern duruma gelmesiyle birlikte fazla uyarıcıyla muhatap olmaya başlayan insanlar, dikkatlerini toplama konusunda sıkıntıya düşmeye başladılar. Geçmişte insanlar daha çok fiziksel güce dayalı çalışmalar yaptılar. Bu durum insanlar için yorucu gibi görünse de stres açısından günümüz toplumuna göre daha avantajlı bir durumda olmalarını sağladı. Mağara insanları stresi özel durumlarda hissettiler. Günümüz insanlarına baktığımızda günün her anında strese maruz kalmaktadırlar. Anlık gelen mail, mesaj, evde çalışılan süreçte her an çevrim içi olunması ve iş stresinin hissedilmesi, trafikte yaşanan hengameler, pandemiyle birlikte kalabalık ortamlara girme zorunluluğu bu duruma örnek olarak verilebilir. Yine mağara insanları sadece av esnasında ya da tehlike anlarında yüksek kortizol ve adrenalin salgılamaları bedenlerini sağlıklı tuttu. Günümüz insanlarında ise, mesai saatlerinde iş ortamında karşılaşılan stresler, eve gelindiğinde tamamen deşarj olunmakta zorlanılması ve stresin gün boyu devam etmesiyle birlikte kronik yorgunluk, tükenmişlik sendromu gibi durumlar ortaya çıkmaya başladı. Bu faktörler, günümüz insanlarını stres açısından geçmişte yaşayan insanlardan daha stresli olmalarına neden oldu.

Kronik yorgunluklarla birlikte stres, insan hayatını uzun vadede yıpratan bir durum olarak karşımıza çıkıyor ve çok fazla sağlık problemlerinin ortaya çıkmasına, erken yaşlanmaya neden oluyor. Yapılan araştırmalarda bu durumu destekler nitelikte. Heidelberg Üniversite Hastanesi’nde araştırmacılar bir çalışmaya imza attılar. Denek olarak genç bir doktoru iş görüşmesine çağırdılar. Otuz dakika boyunca karmaşık matematik problemleri çözmek üzere onu zorlayarak daha stresli bir ortam oluşturdular. Kişinin daha sonra kan örneğine baktılar; antikorların stresin bağışıklık tepkisini tetikleyen proteinleri aktive ederek patojenlere verdiği tepkiyle aynı tepkiyi verdiğini keşfettiler.  Sorun, bu tepkinin sadece zararlı etkenleri nötrleştirmekle kalmadığı, aynı zamanda erken yaşlanmaya neden olarak sağlıklı hücrelere de zarar vermesiydi. Kaliforniya Üniversitesi de benzer bir çalışma yaptı; çocuklarından birinin hastalığına bağlı olarak yüksek stres seviyeleri olan 39 kadından veri ve numune alarak bunları, sağlıklı çocukları ve düşük stres seviyeleri olan kadınlardan aldıkları numunelerle karşılaştırdı. Stresin, hücresel yenilenmeyi ve hücre yaşını etkileyen telomer adlı hücre yapısını zayıflatarak hücresel yaşlanmayı hızlandırdığını keşfettiler. Araştırmanın ortaya koyduğu sonuca göre stres ne kadar büyükse hücresel üzerindeki yıpratıcı etkisi de o kadar büyüktür.

Stresin kardiyovasküler etkisi de söz konusudur. Anlık stresler(akut) esnasında kan basıncımız artar. Bu durum geçtikten sonra normale döner. Stres durumu uzun süre devam ederse kişilerde hipertansiyon, kalp krizi, felç gibi kronik rahatsızlıklara yakalanma ihtimali oldukça fazladır. Stres ayrıca solunum, iskelet-kas, bağışıklık sistemine de zarar verir.

Belirli seviyeye kadar olan stresin motivasyon, odaklanma gibi durumlarda olumlu etkileri varken, uzun süreli ve olması gerekenden fazla strese maruz kalmak insanlara zarar vermektedir. Hayatımızda strese neden uyarıcılar her daim mevcut. Bu uyarıcıları bertaraf etmemiz imkânsız olduğuna göre bunlarla birlikte yaşayarak, asgari stresle hayatımızı idame ettirmeye çalışabiliriz. Bunun için de hayatımızda birtakım değişikler yapabiliriz:

Düzenli kitap okumak. Yapılan araştırmaya göre kitap okumak stres seviyesini %68 oranında azaltıyor. Beslenmenize dikkat edip, sağlıklı beslenmek. Düzenli egzersiz yapmak. Zararlı alışkanlıklarınızdan kurtulmaya çalışın. Geçmişte yapmış olduğunuz olumsuz durumları, gelecek kaygısını düşünmeyi bırakıp anı yaşayın. Fevri çıkışlarda bulunup, sonradan pişmanlık duymayın. Güzel dostluklar edinin. Hayır demeyi öğrenin. Kendi potansiyelinizin farkına varın, realist hedefler belirleyin. Maneviyatınıza önem verin. Her zaman fazlasını istemek yerine, elinizde olan değerlerin kıymetini bilin.

Stresten uzak, sağlıklı bir hayat geçirmeniz temennisiyle.