Tehlike – Risk, Değerlendirme – Analiz

Tehlike ve risk nedir? Nasıl ayırt edilir? Risklerin değerlendirmesi ve analizi nasıl yapılır? Bu yazı dizimizde de yukarıdaki soruları netleştirmeye çalışacağım.
Öncelikle “tehlike ve risk nedir? Nasıl belirleriz?” sorularından başlayalım.

Tehlikenin tam tanımına bir bakalım: İnsanların yaralanması/hastalanması, malın veya malzemenin hasar görmesi, işyeri ortamının zarar görmesine sebep olabilecek kaynak veya durumlardır. Ayrıntılı bir tanımla tehlike; Çalışma çevresinin fiziki kusurları ve insanların hatalı davranışları gibi, çalışma ortam ve şartlarında var olan, ya da dışarıdan gelebilecek kapsamı belirlenmemiş, maruz kimselere, işyerine ve çevreye zarar ya da hasar verme potansiyelidir.

Riskin tam tanımının da üzerinden geçelim: Tehlikelerden kaynaklanan bir olayın, meydana gelme ihtimali ile zarar verme derecesinin bir bileşkesidir. Ayrıntılı bir tanımla risk; Tehlikeli bir olayın veya maruz kalma durumunun meydana gelme olasılığı ile olay veya maruz kalma durumunun yol açabileceği yaralanma veya sağlık bozulmasının ciddiyet derecesinin birleşimidir.
Şimdi de bu kitap tanımlarını güncel bir örnekle daha anlaşılır hale getirelim: Covid-19 virüsü bizler için “Tehlikedir”. Gerekli önlemleri almaksızın kalabalık ortamlara girmek, taşıyıcı olabilecek kişilerle temasta bulunmak, işyerinde alınan önlemlere uymadan ve bireysel önlemler almadan çalışmaya devam etmek ise “Risktir”.

Şu üç soru tehlikeleri tanımlamamıza olanak tanır; Tehlike Kaynakları nelerdir? Bu tehlikeden kim ya da ne zarar görebilir? Zarar nasıl ortaya çıkabilir?
Yasal şartların incelenmesi, kaza raporlarının, envanterlerinin, kitapların, sektörel istatistiklerin incelenmesi, tesis yapısı, yerleşimi incelenerek, faaliyetlerin yapılış şekli, iş akış şemaları, standartlar incelenerek, daha önce alınmış tedbirler, alınabilecek tedbirler incelenerek, kullanılan malzemeler, politika, tetkik sonuçları vs. bakılarak işyerlerindeki işe özel tehlikeler belirlenebilir.

Riskin nasıl algılandığını anlamak için; insanların riski nasıl tanımladıklarına bakmak gereklidir.
Risk insanlarca oldukça farklı şekilde tanımlanmaktadır; Risk muhtemel kaybın miktarıdır. Risk bir fonksiyondur ve ihtimal ve kayıp seviyesinin çarpımı olarak ifade edilir. Risk belirli bir tehlike karşısında kişinin şahsi varlıklarından bir kısmının veya tamamının kaybedilme ihtimalidir.
Üzerinde uzlaşılan manada risk, güvenliğin zıddı bir durumdur ve güvenlikle ters orantılı olarak değişir. (Kumamoto ve Henley 1996)

Deneysel Psikoloji alanında yapılan çalışmalarla risk algılanmasını etkileyen faktörler belirlenmeye çalışılmaktadır.

RİSK ALGILAMASINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Tehlikeleri ve riskleri tanımladıktan sonra değerlendirip analiz etme aşamasına geçebiliriz. Bir sonraki yazımda da risklerin değerlendirilmesi ve analizini ayrıntılı bir şekilde sizlerle paylaşacağım.

Sağlıklı ve güvenli çalışmalar dilerim.