Risklerin Değerlendirilmesi

Bu yazımda, analiz edilen risklerin derecelerine göre alınacak önlemler ve kontrol tedbirlerini örneklerle anlatmaya çalışacağım. Hedefimiz; alacağımız önlemler ve kontrol tedbirleriyle tehlikeleri ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir seviyeye indirmek olmalıdır.

Önceliğimiz her zaman tehlikeleri tamamen ortadan kaldırmak olmalıdır. Örneğin; yüksekte yapılan bir çalışmayı ele alalım. Yüksek gerilim direklerinin montajı esnasında yapılan çalışmaları düşünürsek: direk montajlarını yerde yaparak, yüksekte çalışmanın önüne geçebiliriz. Böylece yüksekte çalışma esnasında meydana gelebilecek tehlikeleri de tamamen ortadan kaldırmış oluruz.

Elbette ki tehlikeyi tamamen ortadan kaldıramayacağımız işler de mevcuttur. İşte böyle zamanlarda da “tehlikeli olanı daha az tehlikeli olanla değiştirebilir miyim?” diye bakmamız gerekiyor. Örneğin; bakım-onarım çalışmalarında kullandığımız sağlığa zararlı olabilecek bir kimyasal madde yerine, bitkisel kökenli daha az zararlı başka bir kimyasal maddeyi kullanabiliriz.

Yine önleyici tedbir olarak, manuel kullanılan makine-ekipman yerine robotlar ve tam otomasyon sistemleri kullanmayı tercih edebiliriz. Çok gürültü ve titreşim meydana getiren bir makineyi genel çalışma alanından uzaklaştırıp, gürültü ve titreşimi dış alana vermeyecek mühendislik uygulamaları ile kapatarak tecrit edebiliriz. Yapılan işe göre uygun havalandırma sistemleri ile ortamda bulunan tehlikeli durumları önleyebilir ve kabul edilebilir seviyeye düşürebiliriz. Çalışma ortamında alacağımız ergonomik tedbirlerle çalışanların zarar görmelerini engelleyebiliriz. Örneğin; manuel elle kaldırma yöntemleri yerine, mekanik yöntemler geliştirerek, çalışanlara, daha sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı sağlayabiliriz. Çalışma ortamında bulunan makine-ekipmanları, tezgahları, masaları, sandalyeleri vb.ni çalışanın fiziksel yapısını göz önünde bulundurarak, ayarlanabilir tarzda ergonomik dizaynlarla iyileştirebiliriz.

Çalışma ortamında yaptığımız iyileştirmeleri ve aldığımız önlemleri her zaman mutlaka idari önlemler ve sağlık-güvenlik işaretleri ile desteklemeliyiz. İşyerlerimizde “Ayıklama, Düzen, Temizlik, Standartlaştırma ve Disiplin anlamlarına gelen 5S Kuralı” nı uygulamak hem çalışanlarımızı korumak için hem de verimi ve kaliteyi artırmak için çok etkili olacaktır. Sağlıklı ve güvenli çalışma ortamının, verimin ve kalitenin kesintiye uğramasını istemiyorsak mutlaka planlı bakım-onarım çalışmalarımız olmalıdır. Her adımda, her koşulda ve herkese uygun eğitimler planlı ve düzenli şekilde verilmelidir. Her zaman çalışma ortamında olabilecek psikososyal risk faktörlerini göz önünde bulundurmalı ve gerekli önlemleri almalıyız.

Önleyici tedbirler arasında son adımda kişisel koruyucu donanımlar bulunmaktadır. Kişisel koruyucu donanımların temini ve kullanımını ayrı bir başlık ve yazı olarak ilerleyen günlerde ele alacağım.

Buraya kadar örneklerle açıklamaya çalıştığım önlemler ve kontrol tedbirlerinin hiyerarşik sıralaması ise şu şekildedir:

1. Tehlikelerin ortadan kaldırılması (kaynağında yok etme).
2. Tehlikeli olanı daha az tehlikeli olanla değiştirmek (ikame).
3. Mühendislik önlemlerini uygulamak

• Otomasyon,
• Tecrit,
• Uzaklaştırma,
• Havalandırma,
• Ergonomik yaklaşımlardan yararlanma

4. İdari önlemler ve sağlık-güvenlik işaretleri

• Çalışma süreleri,
• İşyeri düzeni,
• Eğitim,
• Planlı bakım-onarım,
• Mental riskler, monotonluk, iletişim,
• Denetim ve disiplin

5. Kişisel koruyucu donanımların temini ve kullanımı

Çalışma yöntemlerinin geliştirilmesi, iletişim ve katılım sağlanması, eğitimin desteklenmesi, denetimin sürekliliği ve bakım faaliyetleri ile kontrol tedbirlerinin tamamlanması sağlanmalıdır.

Son olarak aldığımız önlemler ve kontrol tedbirlerinin etkinliğini izlemeli ve tekrar gözden geçirmeliyiz. Bunu yapabilmek için en azından şu soruları cevaplandırmalıyız:

• Aldığımız önlemler, kontrol tedbirlerimiz yerinde ve doğru uygulanmış mı?
• Seçilen yöntem çalışıyor mu?
• Bu kontrol tedbirleri yeni ve ilave riskler meydana çıkarmış mı?
• Risklere maruziyet ortadan kaldırılmış veya yeterince azaltılmış mı?

Böylece risklerin değerlendirilmesi aşamasını da tamamlamış oluyoruz. Yaptığımız risk analizi ve değerlendirmeyi mutlaka tekrar gözden geçirmemiz gereken durumlar olacaktır. Onları da şu şekilde sıralayabiliriz:

• İşyerinin taşınması veya yeni bir eklenti olması durumunda,
• Yeni bir proses, makine-ekipman vb. eklendiğinde,
• Kaza, meslek hastalığı ve ramak kala durumları yaşandığında,
• Herhangi bir mevzuat değişikliğinde,
• Ortam ölçümleri ve teknik kontrollerin sonuçlarına göre gerekli görüldüğünde.

Değerli okurlarım, Risk Analizi ve Değerlendirme yazı dizisini burada bitiriyorum. Sizlerin de değerli katkılarınızı her zaman bekliyorum.

Sağlıklı ve güvenli çalışmalar dilerim.