Sorular ve Cevaplar ile Karabağ

Türkiye Cumhuriyeti ve Türk milleti olarak tarafımızın net olduğu Karabağ gündemini 8 soru ve 8 cevapla açıklamaya çalışalım.

1- S / Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki anlaşmazlıkları oluşturan Karabağ coğrafi olarak nerede bulunuyor?

1- C / Karabağ, Kafkasya’ nın güneyinde, Azerbaycan’la Ermenistan arasındaki bölgede yer bulunuyor. Yüz ölçümü 4.400 kilometrekare, nüfusu 146 bin. Başkenti Hankenti (Ermeniler Stepanakert diyor)

2- S / İsmi nereden geliyor? Bölge geçmiş tarihler boyunca kimlere ait oldu ?

2- C / Adının Türkçe kara ve bağ kelimelerinden geldiği sanılıyor.

Karabağ, Ak Koyunlular, Kara Koyunlular, Osmanlılar, İranlılar ve Ermenilerin egemenliğinde kaldı. Osmanlı İmparatorluğu bölgede 1578-1605 ve 1723-1736 yılları arasında hüküm sürdü. 1813’deki Gülistan Antlaşması’yla İranlılardan Rusların eline geçen bölge, 1923 yılında S.D.C.B. yönetimi Karabağ’ı Azerbaycan’a bağladı.

3- S / Sorunların kaynağı nedir?  Çatışma ve savaş ne zaman başladı, ne kadar sürdü?

3- C / Azerbaycan’a bağlı özerk bir cumhuriyet olan Karabağ, 1988 yılında S.S.C.B. dağılmasından kısa süre önce bölgede yaşayan Ermeniler tarafından tek yanlı olarak bağımsızlık ilan edildi. Azerbaycan ve Uluslararası toplum da Karabağ’ı hukuken Azerbaycan’ın parçası kabul etmekte.

Ermenilerin çoğunlukta olduğu Karabağ Parlamentosunun bağımsızlık kararı aldığı tarih olan 20 Şubat 1988’den hemen sonra bölgede çatışmalar başladı. Sovyetler Birliği’nin dağılma sürecinde olması Karabağ’da Moskova yönetiminin düzeni sağlamasını zorlaştırdı. Savaş, S.S.C.B nin dağılmasından sonra da devam etti ve 1994 yılına kadar sürdü.

4-S / Savaşın sonuçları ne oldu?

4- C / Ermenistan tarafından da desteklenen Karabağlı Ermeniler Karabağ’ı tamamını ele geçirdi hatta çevresindeki Azeri topraklarını da işgal etti. Böylece Karabağ dahil Azerbaycan topraklarının yüzde 20’sinden fazlası Ermenilerin eline geçmiş oldu. Savaş nedeniyle bir milyona yakın Azeri evlerini terk etmek zorunda kaldı. Azerbaycan’da yaşayan 230 bin civarında Ermeni de ülkeden ayrıldı. İki tarafın 40 bin civarında kayıp verdiği tahmin ediliyor.

5- S / Savaş nasıl son buldu?

5- C / Rusya’nın arabuluculuğuyla 5 Mayıs 1994’de ateşkes imzalandı. Avrupa Güvenlik ve işbirliği Teşkilatı (AGİT) çatısı altında kurulan Minsk Grubu ateşkesin kalıcı bir barışa dönüşmesi için girişimlerde bulundu ancak sonuç alamadı. Minsk Grubu’nun eş bakanlıklarını ABD, Rusya ve Fransa yapıyor.

6- S / Rusya ve Türkiye anlaşmazlıkta hangi tarafı destekliyor?

6-C / Rusya tarafsız görünse de hatta iki tarafa silah satsa da geleneksel olarak Ermenistan’la daha yakın ilişki içinde. Anlaşmalar uyarınca Gümrü’deki stratejik Rus üssü 2044’e kadar faaliyet gösterebilecek. Türkiye ise anlaşmazlıkta Azerbaycan’ı destekliyor ve Sovyetlerin dağılmasından bu yana Ermenistan’la diplomatik ilişki kurmaktan kaçınıyor, ekonomik abluka uyguluyor ve sınırını kapalı tutuyor. Türkiye’nin Ermenistan’la ilişkileri normalleştirmek amacıyla 2008’de başlattığı süreç Azerbaycan’ın sert tepkisini çekmiş, ardından rafa kaldırılmıştı.

Abdullah Gül’ ün Cumhurbaşkanı olması sonrası ziyaret ettiği ilk dış ülkelerden olan Ermenistan ile geliştirilmek istenen temaslar, gelen iç ve dış tepkilerle eski halini aldı.

Dünya nüfusunun başta Covid olmak üzere birçok salgın hastalıkla mücadele ettiği, ekonomik sorunlarla boğuştuğu içinde bulunduğumuz zorlu dönemde yaşanan bu üzücü, gerginlik ve çatışmaların insanlık tarihine nahoş ifadelerle kazınacağına şüphe yok. Türkiye ve Türk milleti olarak her zaman olduğu gibi haklı olduğuna inandığımız, mazlum olduğu görünen, dostlarımızın tarafında, yanında olduğumuz ortadadır.