Metaverse

Başlıktan belki biraz anlaşıldı mı bilmiyorum ama bu haftaki konumuz biraz değişik olacak, baya değişik bir evrenden bahsedeceğim ama önce biraz verdiğimiz aradan bahsedelim. Takip eden arkadaşlarımız sağ olsunlar arayıp halimizi hatırımızı sordular, meraklarını dile getirdiler. Buradan umuma açıklamış olalım da herkese bilgi ve cevap verilmiş olsun. Öncelikle ailece Corona furyasına yakalandık tam atlattık demişken, aile içinde sürekli turn over(okuldan çocuklara, çoklardan bize sonra tekrar çocuklara) olan farklı gribal türlerle tanıştık. Üstüne de biraz toparlanalım güçlenelim diye izini tatili aradan çıkaralım deyince baktım ki epey ara vermişiz. Zaten bu arada kafada bir sürü yazacak konu birikti bu haftada Metaverse konusundan bahsetmek istedim. Buyurun beraber başlayalım, eski günlerdeki gibi.

Metaverse diye bir kavramla çok sık karşılaşır olduk, oldum diyeyim. Ya da ben bu konuyu etraflıca araştırmak istiyordum da algıda seçicilik oldu. Her yerde bununla alakalı konular başlıklar gözüme çarpıyor. Çok kafa bulandırmadan önce başka flashback’le konuyu derinleştireyim. Bu günden tam on sene önce dört kişilik yatırımcı yazılımcı ve oyun programcılarından olan bir ekip Amerika’da Oculus adında bir firma kurdular. Firmanın kuruluş amacı; bilgisayar oyunları için tasarlanmış sanal gerçeklik ve arttırılmış gerçeklik başlığı üretmek olacaktı. Bu arada Oculus, Latince göz anlamına gelmektedir. Ayrıca Avrupa mimarisinde binaların kiliselerin kubbelerinin en tepesinde gökyüzünün görülmesi için bırakılan açıklığa da Oculus denmektedir. Her şekilde anlam göze, görmeye ve bakmaya işaret etmektedir.

Firmanın ürünleri o kadar tutar ya da girişimciler o kadar tutturur ki 2014 yılında Facebook tarafından 2,3 Milyar dolara satın alınır, bunun 400 milyon doları nakit geri kalanı hisse olarak. Oculus, Facebook’a 2,3 milyar dolara mal olur ama Facebook, Oculus’u 2020 yılına kadar her sene bir önceki yıldan %150 kar ettire ettire 6 yılda yatırımının karşılığını alır. Peki, Facebook gibi bir sosyal paylaşım platformu (hoş artık sadece bir sosyal paylaşım platformundan daha fazlası ama) neden teknoloji ve bilgisayar oyunları için başlık üreten bir firmaya bu kadar para verir. Bunun da cevabı 2004 yılına dayanıyor. 2004 yılında The Facebook, Facebook ismine evirilecekken tepedeki adamlar internet denen olgunun bitme noktasına geldiğini, farklı platformların olması gerektiğini düşündüler. O zamandan tohumları atılan fikirleri 10 yıl sonra fidana evirdiler şimdi ise gözümüze sokmaya başladılar. Bunun adına da Metaverse dediler.

“Meta” latince bir kelime olup “ötesi” anlamına gelmektedir. “verse” ise universe kelimesinden alınarak anlamayrım(disambiguation) yapılmış ve Metaverse’e “Evrenlerötesi” anlamı kazandırılmıştır. Ayrıca, Metaverse; Çoklu evren, tüm evrenlerin kümesi, Birden fazla alternatif zaman çizelgesine sahip kurgusal evren gibi anlamlar da yüklenmiştir. 2014 yılında Facebook’un Oculus’u alması ile Microsoft da boş durmaz 2017 yılında VR firması olan Altspace’i satın alır. Bu aksiyonların karşında Active Worlds, Roblox, Decentraland ve Fortnite’ın bir Metaverse geliştirme iddiası ortaya atılır. Markalar tanıdık gelmeyebilir ama sadece Roblox firmasının 42 milyar dolar piyasa değeri vardır ve kullanıcıların %50 sinden fazlası 16 yaş altı çocuklardır yani firma geleceği elinde bulunduracak kuşağı midesinden yakalamıştır. Fortnite ise dünyada 125 milyon oyuncu sayısına ulaşmış bir oyundur ve sadece 2018 yılında 2,5 milyar dolar gelir elde etmiştir. Fortnite ayrıca kendi sanal ortamında yani oyun ortamında Travis Scott’ın canlı konserini vermiş ve 12,3 milyon sanal izleyici konsere katılmıştır.

2019 yılında Facebook sosyal bir VR dünyası kurdu ve adına Social Horizon ismini koydu. Geçen ayın 28. Gününde Zuckerberg, Facebook’un kendi platformunu inşa edeceklerini ve her yıl 5 milyar dolar yatırım yaptıklarını ve oluşumlarını da Meta Platform adı altında tescillediklerinin açıklamasını yaptı. İşte bu noktalardan sonra Facebook’un neden Oculus firmasını alıp bu kadar yatırım yaptığının cevabına ulaşıyoruz. Metaverse lazım ve bunun için de en iyi altyapı zaten var basarım parayı alırım dedi ve aldı. Geçen aylarda “Dijital Meczup” yazımda bahsettiğim gibi arttırılmış gerçeklik gözlüklerimizle bu Metavers’lerde gezintilere çıkmamıza sanal dükkânlarda ya da AVM’lerde alış veriş yapmamıza o kadar az kaldı ki hatta geçti bile çünkü Güney Kore Seul’de 2018 yılında bir sosyal platformda ilk denemeler de yapıldı. Gün geçtikçe; “Geçmişte gelecek denen şey bu gün çoktan geçmiş oldu.” sözü daha bir anlam kazanıyor.

Asıl önemli konu ise bundan sonra devreye giriyor. Metaverse’lerde ekonomi, ticaret, sanal mülkiyet dijital/kripto sanat ve kripto kimlik. Devreye giren o kadar çok konu ve protokol olacak ki. Biz bunların hayalini bile kuramıyoruz ama Facebook kendi metaplatformu için kendi parasını yaptı. AXS, ENJ, MANA en popüler metaplatform paraları ve borsaları var, alınıp satılabiliyorlar tabi ki kripto paralarla.

İşte bu enteresan gelişmelerden dolayı geleceği gören iki girişimci, 69 milyon dolar ödeyerek Beeple isimli dijital sanatçının 5000 Days adlı basit bir resim olduğu sanılan NFT’sini satın aldılar (NFT hakkında daha önce yazmıştım). İşte bu NFT’yi Metaverse’te bir müze de sergileyecek ve o eser zaten reel dünyada olmayacağı için bulunduğu Metaverse’te eşsiz bir eser olacak. Ve o adamların yaptığı o yatırımın ne olduğunu o zaman anlayacağız. İnanılmaz bir ileri görüş, inanılmaz bir yatırım ve inanılmaz bir risk.

Belki de bizde o Metaverse’teki 5000 Days’i görmek için VR gözlüğümüzü takacağız, o müzeye gideceğiz girişte dış kapının önünde elinde bulunan broşürleri, yanından geçip giden gerçek kimlikleri saklı sanal kişilere vermeye çalışan dijital meczubu görmezden geleceğiz ve müzeye giriş ücreti olan satoshi ya da etheri ödeyip gireceğiz.

Gerçek dünyada bankacı olan birisi o Metaverse’te bir barda belki de bu dünyada olmak isteyip de olmadığı bir şey, bir bas gitarist olacak. Gerçek dünyada kendini yalnız dertli ve terk edilmiş hisseden bir doomer orada ünlü bir Metaversestar olacak. Kendini daha özgür hissedecek insan belki de daha bağımlı olacak Metaverse’e. İleri derecede bir kapitalizm hem de çok ileri bir derecede vahşi bir kapitalizm. Oturduğu yerden kafasında VR gözlük olan bir insan belki de Metaverse’te başka bir şey olacak. İnsan iyice yalnızlaşmışken, asosyal olmuşken, tüketiliyor olacak hem de yavaş yavaş bir meta gibi. Ne kadar da distopik.

Ya da onu bunu bırakalım da o Metaverse’lerden birkaç piksel arazi dükkan filan parsellesek evladiyelik nasıl olur acaba???

Ne diyelim Yahya Kemal Beyatlı’nın bir dörtlüğünün son mısraı ile yazımı bitireyim.

“Bir tel kopar, Âhenk ebediyyen kesilir.”  Her halde ilk tel www’nun bulunması ile koptu.

Selametle.